Cryptocurrency, zoals Bitcoin en Ethereum, zijn tegenwoordig bijna overal aanwezig. In het begin werd er nog wat lacherig gedaan over “dat online geld”. Maar inmiddels zijn bepaalde cryptocurrency uitgegroeid tot geaccepteerde betaalmiddelen. Wat betekent dat voor de balans, de verlies- en winstrekening én de belastingaangifte?

In sommige landen is de nationale munt zelfs vervangen door cryptocurrency. El Salvador was, in 2021, het eerste land dat de Bitcoin invoerde als officieel betaalmiddel. Grote financiële instellingen zoals de Wereldbank en het Internationale Monetaire Fonds (IMF) waren niet enthousiast over deze stap, maar andere landen, zoals Mexico, Cuba en Panama overwegen dit voorbeeld te volgen. Hoe serieus dit genomen moet worden is de vraag. Volgens Chris van der Borgh was de stap vooral een PR-stunt: “bedoeld om de internationale gemeenschap af te leiden van de mensenrechtenschendingen die plaatsvinden in het land”.

Het is op steeds meer plaatsen mogelijk om cryptocurrency als betaalmiddel te gebruiken. Dat is ook precies hoe cryptocurrency bedoeld is: een betaalmiddel waarvoor geen tussenkomst van banken noodzakelijk is. Maar de meeste aandacht krijgt die andere manier waarop crypto gebruikt wordt: om te investeren.

Het is duidelijk dat de rol die cryptocurrency in de samenleving krijgt steeds groter wordt. De opkomst van cryptocurrency brengt nieuwe vragen met zich mee.

Voor ondernemers is het goed stil te staan bij de vraag of het slim is betalingen in cryptocurrency te accepteren. En zo ja, hoe dit dan boekhoudkundig verwerkt moet worden. En wat zijn de fiscale regels rondom cryptocurrency? Deze vragen komen in dit artikel aan bod.

Wat is cryptocurrency?

De simpelste uitleg is dat cryptocurrency een online betaalmiddel is. In tegenstelling tot bij traditioneel geld spelen (centrale) banken bij cryptocurrency geen rol. Normaal gesproken zijn banken niet alleen verantwoordelijk voor het verwerken van transacties, ze spelen ook een grote rol in het in omloop brengen van geld én in het financieel toezicht.

Alle transacties en opnames van crypto gebeuren online, je hebt deze munteenheid nooit fysiek in handen. In plaats daarvan wordt cryptocurrency in een digitale portemonnee (wallet) bewaard. Hieruit betaal je direct wanneer je een betaling wilt doen.

Cryptocurrency zijn gedecentraliseerd. Ze zijn volledig digitaal en worden in een peer-to-peer netwerk geregistreerd op een blockchain. Dat klinkt nogal technisch, maar betekent niets anders dan dat een online systeem alle transacties controleert en registreert. Daardoor is fraude met een cryptocurrency (in theorie) onmogelijk.

De geschiedenis van cryptocurrency

Bitcoin, dat in 2009 het levenslicht zag, wordt alom gezien als de eerste cryptocurrency. Dat betekent niet dat er voor die tijd niet werd gewerkt aan het concept van digitale munten. Al in 1983 (!) publiceerde David Chaum, van de University of California een paper met de basisprincipes van cryptovaluta.

Het duurde lang voordat Bitcoin bewees dat de ideeën van Chaum realistisch waren. Maar toen het hek eenmaal van de dam was, ging het snel. De ene na de andere cryptocurrency zag het levenslicht. Hoeveel het er precies zijn, is onduidelijk. De Kamer van Koophandel schat dat er “een paar honderd cryptomunten” bestaan, maar een artikel van Business Insider, uit 2021, stelt dat er al “meer dan 7.500 cryptovaluta in omloop” zijn (die overigens niet allemaal als betaalmiddel bedoeld zijn).

Is het slim zaken te doen in cryptocurrency?

Moet elke ondernemer cryptocurrency als betaalmiddel accepteren? En zo ja; welke dan?

In principe is elke ondernemer vrij te bepalen welke vorm van betaling hij of zij wenst te accepteren. Dat de euro, het officiële betaalmiddel, geaccepteerd moet worden staat buiten kijf, maar ondernemers mogen zelf kiezen hoe ze hun producten en diensten betaald willen krijgen. Daardoor kunnen producten worden afgerekend tegen Amerikaanse Dollars, Poolse Zloty, Japanse Yen of zelfs in andere goederen (barter deal).

Of het verstandig is om crypto te accepteren is een andere vraag. Het waardeverloop van de Bitcoin over de afgelopen 3 jaar laat zien dat de waarde van cryptocurrency sterk schommelt. Van iets meer dan € 12.500 per Bitcoin in juli 2019 steeg de munt naar meer dan € 60.000 in het voorjaar van 2021. Daarna halveerde de koers, schoot weer omhoog naar bijna € 70.000, om vervolgens weer omlaag te schieten naar bijna € 24.000 (februari 2023).

Bron: Wisselkoers.nl

Het accepteren van cryptocurrency kan bepaalde doelgroepen wellicht enthousiasmeren en kan vanuit marketing-oogpunt een goed idee zijn. Daardoor kan het voor extra omzet zorgen. De volatiliteit van de munt is echter een groot risico, het is dan ook verstandig de exposure te minimaliseren, door cryptomunten zo snel mogelijk om te zetten naar fiat geld (zoals de euro).

Hoe staat cryptocurrency op de balans

Ontvangt uw onderneming betalingen in cryptocurrency zoals BitCoin of Ethereum? Dan komt uw boekhouder voor een uitdaging te staan. De meest eenvoudige manier om crypto-betalingen te verwerken is de ontvangen crypto direct om te zetten in euro en dit bedrag, zoals gebruikelijk, in de liquide middelen op te nemen.

Echter, wie regelmatig transacties uitvoert in cryptomunten ontkomt er niet aan dat op balansdatum een (klein) saldo aan crypto in het bedrijf aanwezig is.

Het verwerken van cryptocurrency op de balans zou op het eerste gezicht niet zo moeilijk moeten zijn. Als crypto een muntsoort is, dan zou de verwerking hetzelfde moeten zijn als andere vreemde valuta. Dus: omrekenen naar Euro en deze eurowaarde opnemen onder de post liquide middelen of financiële vaste activa. Aangezien veel cryptomunten een koers in Amerikaanse Dollars kennen is dit een makkelijke handeling.

Het probleem is dat dit wettelijk niet kan. Toen de wetgeving rondom jaarverslaggeving tot stand kwam kon niemand vermoeden dat er ooit zoiets als crypto zou verschijnen.

Artikel 2:371 BW definieert liquide middelen als kasmiddelen en tegoeden op bank- en girorekeningen. Cryptocurrency werken zonder tussenkomst van banken én zijn virtueel. Ook de wettelijke definitie van de financiële vaste activa (2:367 BW) biedt geen plaats aan crypto.

De wet vertelt ons dus niet hoe cryptocurrency op de balans moet staan. De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) kwam tot dezelfde conclusie.

Raad voor de Jaarverslaggeving over verwerken cryptocurrency in de boekhouding

Het ontbreken van een duidelijk wettelijk voorschrift is problematisch, aangezien cryptocurrency economisch een grote waarde vertegenwoordigt. Tegelijkertijd stelt de wet dat de balans met toelichting een “getrouw, duidelijk en stelselmatig de grootte van het vermogen en zijn samenstelling in actief- en passiefposten op het einde van het boekjaar” weergeeft (2:362 lid 2, BW).

Gelukkig biedt de RJ een (enigszins ingewikkelde) uitweg:

“Afhankelijk van de doelstelling van het houden van cryptocurrencies kunnen cryptocurrencies volgens de RJ worden aangemerkt als:

• immateriële vaste activa;
• voorraden; of
• andere beleggingen”

Welke balanspost gekozen wordt, is afhankelijk van de doelstelling van het houden van de cryptocurrency.

Cryptocurrency als immateriële vaste activa op de balans

Wanneer de ondernemer de cryptocurrency als betaalmiddel gebruikt valt deze volgens de RJ op de balans onder de post Immateriële Vaste Activa. “Als een cryptocurrency wordt gehouden voor verkoop als onderdeel van de gewone bedrijfsuitoefening, dan moet gedacht worden dat het wordt gehouden als middel om te ruilen.”, staat hierover in RJ-Uiting 2018-7.

De waardering geschiedt dan tegen de verkrijgingsprijs of, in sommige gevallen, tegen de actuele waarde. In dat geval dienen waardevermeerderingen direct in de verlies- en winstrekening worden verwerkt.

Cryptocurrency als voorraad op de balans

Is de onderneming een handelaar en de cryptocurrency het product dat wordt verkocht? Dan gelden dezelfde regels als bij alle andere voorraden. Dat betekent dat de waardering gebeurt tegen verkrijgingsprijs. Dit “mag geschieden met toepassing van gewogen gemiddelde prijzen, van de regels “eerst-in, eerst-uit” (Fifo), “laatst-in, eerst-uit” (Lifo), of van soortgelijke regels” (2:385, lid 2, BW).

Cryptocurrency als belegging op de balans

Houdt de onderneming crypto in de hoop een mooie koerswinst te maken? Dan is sprake van een belegging en worden deze gewaardeerd tegen kostprijs of actuele waarde. Als de keuze valt op de actuele waarde-methode moet een herwaarderingsreserve worden aangelegd.

Hoe kijkt de Belastingdienst tegen cryptovaluta aan?

Het hebben, handelen en minen van deze munten wordt steeds normaler. De Belastingdienst bekijkt cryptocurrency een stuk nuchterder dan de accountants van de RJ.

De fiscus beschouwt het bezit van crypto als het bezitten van geld. Je moet dus gewoon Bitcoin-belasting betalen. Afhankelijk van hoe je aan het geld komt en wat je er mee doet, gelden andere regels.

Omzet in cryptovaluta

Voor de fiscus is een cryptocurrency een digitaal ruilmiddel, dat tot het vermogen van de onderneming (of particulier) behoort. Dat betekent dat gewoon belasting moet worden betaald over alle inkomsten in crypto. Dit geldt zowel voor ondernemers voor de inkomstenbelasting, ondernemers voor de omzetbelasting of voor bv’s.

Minen van cryptovaluta

Betaald krijgen in cryptovaluta is niet de enige manier waarop crypto’s verworven kunnen worden. Ook door mining (delving) kunnen bedrijven en particulieren cryptomunten vergaren. De technische uitleg van wat mining precies is, is erg technisch en ingewikkeld, maar het komt er op neer dat met mining nieuwe munten worden gevonden. Net zoals als een goudzoeker klompjes goud opgraaft, graaft een cryptominer digitale munten op uit de digitale bodem. Dit vergt veel computerkracht, dus de Belastingdienst vindt het niet gek wanneer de opbrengsten wegvallen tegen de kosten. In principe zouden de inkomsten uit cryptomining dus niet hoeven worden opgegeven.

Het kan echter zomaar zijn dat de opbrengsten wél hoger zijn dan de kosten. Wie weet raak je net die ene grote goudader en vind je in één keer een groot aantal Bitcoins. In dat geval moet hierover wel belasting worden betaald.

Ondernemers die aangifte inkomstenbelasting moeten doen dienen deze opbrengsten in de belastingaangifte vermelden onder Inkomsten uit Overig Werk of Winst uit Onderneming. Bij de BV dienen de opbrengsten in de V&W-rekening worden verwerkt en wordt afgerekend via de Vennootschapsbelasting (Vpb).

Bezit van cryptovaluta

Cryptocurrencies zijn onderdeel van het vermogen. Cryptocurrency hoort dus op de balans. Bij de inkomstenbelasting moet vermogensbelasting over de crypto betaald worden (Box 3). De normale regels voor de vermogensbelasting zijn van toepassing.

Dit houdt in dat wanneer al je vermogen bij elkaar, dus zowel spaargeld, aandelen als cryptocurrency boven de €57.000 uitkomt, je belasting betaald. Wanneer je een fiscaal partner hebt, geldt het bedrag van € 114.000 als drempelbedrag. Is de totale waarde van al jouw vermogen minder dan het drempelbedrag dan hoeft er geen vermogensbelasting betaalt te worden.

Hoe gaat de Belastingdienst om met koersverschillen bij cryptocurrency?

Beleggen brengt risico’s met zich mee. De waarde van aandelen kan met de dag verschillen. Dat is bij cryptomunten nog veel meer het geval. Hoe gaat de Belastingdienst om met de volatiliteit van cryptocurrency?

Zoals bij alle vormen van vermogen hanteert de Belastingdienst ook hier de peildatum 1 januari. Koersstijgingen of -dalingen zijn voor de Belastingdienst niet interessant. Dus was Bitcoin op 1 januari €2.000 waard was, maar op 2 januari €4.000 (of omgekeerd), de Belastingdienst gaat enkel uit van de waarde van €2.000.

Bij de BV worden waardestijgingen verwerkt in de winst en wordt via de vennootschapsbelasting fiscaal afgerekend.

Salaris in cryptocurrency

Voor bedrijven die onder een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) vallen zijn de loonschalen en -tredes vastgelegd. In euro. Toch kunnen er situaties zijn waarbij de werknemer loon ontvangt in cryptocurrency.

Ook in dit geval is de Belastingdienst helder: de waarde van het loon in cryptovaluta dient te worden omgerekend naar euro en als loon in natura worden opgegeven bij de belastingdienst.

Cryptocurrency: theoretisch moeilijk, in de praktijk een eitje

Bij cryptocurrency gaan de ontwikkelingen razendsnel. Zoals wel vaker het geval is bij snelle ontwikkeling blijft de wetgeving wat achter. Dat roept vragen op, waarna de praktijk een antwoord vindt.

In dit geval zijn de regels rondom het op de balans opnemen van cryptocurrency door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgewerkt in RJ-Uiting 2018-7, terwijl de Belastingdienst cryptocurrency heel praktisch benadert.

Het vergt even nadenken over de aard van de cryptocurrency die je ontvangt of bezit, maar daarna is het boekhoudkundig verwerken van crypto net zo eenvoudig als elke andere transactie.