Later een goed pensioen? Als zzp'er moet je zelf je pensioen opbouwen.
Als zelfstandige zonder personeel (zzp’er) ben je zelfstandig ondernemer. Je hebt meer vrijheid dan wanneer je in loondienst werkt, maar moet ook zelf dingen regelen. Zo moet je als zzp’er zelf je pensioen opbouwen. Daarover lees je meer in dit artikel.
Hoe leuk het ook is om als zzp’er te werken in het vak waar je een passie voor hebt, op gegeven moment ben je toe aan je pensioen. Met pensioen gaan kan echter alleen maar wanneer hiervoor eerder voldoende gespaard is. Aangezien het leven alleen maar duurder wordt, heb je een aardig pensioenpotje nodig.
Als zelfstandige bouw je geen pensioen op via een werkgever. Als zelfstandige heb je op pensioengerechtigde leeftijd misschien dus alleen je AOW-uitkering.
In de praktijk hebben de meeste zzp’ers wel iets van een pensioen opgebouwd. Wil je weten hoeveel pensioen je tot nu toe hebt opgebouwd? Kijk dan op Mijn Pensioenoverzicht. Log je in met je DigID en je ziet direct waar je hoeveel pensioenrechten hebt opgebouwd.
De afgelopen tijd is er een hoop te doen geweest over het pensioenstelsel. Vooral de nieuwe pensioenwet trekt, terecht, veel aandacht in de media. Deze nieuwe pensioenwet, die nog door de Eerste Kamer behandeld moet worden, roept onder werkenden erg veel vragen op. De discussie gaat vooral over het minder zeker worden van de pensioenuitkeringen voor werknemers.
Ondertussen wordt ook duidelijk dat veel mensen, in loondienst of zzp’er, eigenlijk niet weten hoe het Nederlandse pensioenstelsel in elkaar zit. Veel mensen, of ze nu zelfstandig werken of niet, willen nog niet aan hun pensioen denken. Ze willen jong blijven en pensioen, dat wordt geassocieerd met oud worden, is voor hen een ver-van-mijn-bedshow. Toch is het verstandig zo vroeg mogelijk te beginnen en zelf de regie te nemen over het opbouwen van een toereikend pensioen.
Het pensioenstelsel werkt voor iedereen in principe hetzelfde. Wie in loondienst werkt krijgt vaak pensioen van de baas. Als zelfstandige ben je zélf de baas, dus zul je als zzp’er zelf je pensioen moeten opbouwen. Dat begint bij de basis: met kennis van de drie pensioenpijlers.
De Algemene Ouderdomswet (AOW) wordt gezien als de eerste pijler van het pensioenstelsel. Iedereen die in Nederland woont of werkt is hiervoor automatisch verzekerd. De Sociale Verzekeringsbank (SVB) is verantwoordelijk voor de uitvoering van de AOW.
Elk jaar waarop iemand verzekerd is voor de AOW, wordt 2% van de AOW-grondslag opgebouwd. Het duurt dus 50 jaar om de volledige AOW op te bouwen.
Het idee van de AOW is dat de AOW zorgt voor een minimaal basisinkomen. De AOW is geen vetpot. In 2023 bedraagt de bruto AOW-uitkering € 1.420 per maand voor alleenstaanden, of € 975 per maand voor wie een partner heeft (samen ontvang je dus € 1.950 per maand). Netto komt dit neer op € 1.353,11 voor alleenstaanden en € 920,98 voor wie een partner heeft.
De AOW-uitkering gaat in wanneer de AOW-leeftijd is bereikt. Momenteel bedraagt de AOW leeftijd 67 jaar en 3 maanden, maar deze gaat elk jaar een beetje omhoog. Op de site van de SVB kan iedereen die geboren is vóór 30 september 1961 de eigen AOW-leeftijd bepalen. Voor wie later geboren is, is de AOW-leeftijd nog niet bekend. Zeker is wél dat wie jonger is langer zal moeten doorwerken.
Aangezien de AOW gebaseerd is op het minimum loon is deze uitkering voor de meeste mensen niet toereikend. Daarom zijn er nog twee pijlers waarop het pensioen steunt.
De tweede pijler is de pensioenopbouw via de werkgever. Volgens de Rijksoverheid heeft 90% van de werkgevers in Nederland een aanvullende pensioenverzekering. Wanneer een werkgever een pensioenregeling heeft, is deelname meestal verplicht. De premie wordt vaak gedeeld, zo betaalt de werkgever vaak 2/3e van de premie en de werknemer 1/3e. Aangezien dit loopt via het salarisstrookje hoeft de werknemer hier niets meer voor te doen.
Je zou denken dat je als zzp’er geen pensioen kunt opbouwen in de tweede pijler. Er is immers geen werkgever die voor de pensioenregeling kan zorgen. Toch kun je als zzp’er pensioen opbouwen via een collectieve pensioenregeling. Elke zzp’er kan ervoor kiezen op vrijwillige basis deel te nemen aan een pensioenregeling bij een verzekeraar, beleggingsinstelling of pensioenfonds.
Niet iedereen kiest al aan het begin van de carrière voor een bestaan als zzp’er. Veel mensen beginnen in loondienst en nemen deel aan de aanvullende pensioenregeling van de werkgever. Het pensioen dat in de jaren in loondienst is opgebouwd, blijft gewoon bestaan wanneer je de sprong in het diepe waagt en als zelfstandige aan het werk gaat.
In principe eindigt de pensioendeelname zodra je bij de werkgever uit dienst gaat. Je kunt er wél voor kiezen om de pensioenregeling privé voort te zetten. Je betaalt dan zélf de pensioenpremie voor de vrijwillige voortzetting. Deze premie is tot maximaal tien jaar na ontslag aftrekbaar van de belasting.
Voor sommige zzp’ers is van vrijwilligheid geen sprake. Bij bepaalde beroepen is deelname aan een beroeps- of bedrijfstakpensioenregeling verplicht. Als zzp’er bouw je verplicht pensioen op bij dezelfde pensioeninstelling als werknemers in de sector.
Deelname aan dergelijke pensioenregelingen is verplicht voor zzp’ers in uiteenlopende beroepen.
Het zijn niet alleen technische beroepen waarvoor een verplichte regeling geldt, ook als (kandidaat-)notaris is deelname aan de pensioenregeling onontkoombaar. Binnen de zorg is deelname voor veel zzp’ers eveneens verplicht, bijvoorbeeld voor medisch specialisten, verloskundigen, apothekers, fysiotherapeuten, huisartsen en dierenartsen.
Elke sector kan een aanvraag indienen voor een verplichte pensioenregeling. Het kan dus zijn dat wie in het ene jaar niet onder een verplichte regeling valt, het volgende jaar wél te maken krijgt met een verplichte pensioenregeling voor zzp’ers.
Deze verplichting heeft voordelen. Om een waardevast pensioen te kunnen bieden moeten pensioenpremies worden belegd. Dit brengt risico’s met zich mee en bij een (verplicht) bedrijfstakpensioenfonds worden deze risico’s gespreid over een grotere groep. Ook zijn de beheerskosten per deelnemer van een bedrijfstakpensioenfonds lager. De pensioeninstelling is niet commercieel en hoeft geen winst te maken. Daardoor hoeven deelnemers alleen de kostprijs te betalen. Deze kosten kunnen bovendien verdeeld worden over meer deelnemers.
Er bestaat ook weerstand tegen verplichte pensioenopbouw voor zzp’ers. Tegenstanders voeren vooral aan dat ze zzp’er zijn geworden omdat ze zélf hun zaken willen regelen. Ze willen dus zelf kiezen hoeveel ze per maand opzij willen zetten om pensioen op te bouwen. Ook willen ze zelf bepalen welke vorm van pensioensparen ze willen. Een verplichte pensioenregeling voor zzp’ers doet volgens hen afbreuk aan de vrijheid waarvoor je als zzp’er kiest.
De meeste mensen hebben een pensioengat. Een pensioengat ontstaat wanneer het opgebouwde pensioen lager is dan gewenst. Iedereen heeft zijn of haar eigen wensen over de hoogte van het toekomstige pensioen. Officieel wordt gesproken van een pensioengat wanneer het totale pensioen (over alle drie de pijlers) minder is dan 70% van het laatstverdiende loon.
Iedereen die ooit van werkgever is gewisseld, onder een ander pensioenfonds viel, minder is gaan werken (of meer) of een tijdje niet onder een pensioenregeling viel, heeft naar alle waarschijnlijkheid een pensioengat.
Voor zzp’ers is een pensioengat eerder de regel dan de uitzondering.
De derde pensioenpijler is voor zzp’ers de belangrijkste van allemaal. Alleen via de individuele aanvullende pensioenverzekeringen kan een zzp’er zelfstandig een pensioen opbouwen. Binnen deze pensioenpijler is het mogelijk fiscaal gunstig pensioen op te bouwen door de fiscale jaarruimte in te zetten.
Binnen de derde pijler zijn verschillende mogelijkheden om uit te kiezen.
Zelf pensioen opbouwen als zzp’er: nu sparen voor een mooi pensioenpotje later.
Je kunt een lijfrente bij een verzekeraar, een bank of een beleggingsinstelling afsluiten. Deze lijfrente is, binnen de fiscale jaarruimte, aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Betaalde premies geef je aan in box 1 op je belastingaangifte. Je ingelegde premies worden belegd, zodat je een zo hoog mogelijk pensioen opbouwt. Het is slim zo vroeg mogelijk te beginnen met lijfrentesparen, om je inleg zo lang mogelijk te laten renderen.
Bij lijfrente sparen heb je een opbouwfase en een uitkeringsfase. Bij de opbouwfase betaal je periodiek een bedrag (premie). Deze inleg wordt belegd en rendeert gedurende de gehele looptijd van de lijfrenteverzekering. Na de opbouwfase komt de uitkeringsfase, wanneer je stopt met werken. Het gespaarde bedrag wordt tijdens de uitkeringsfase in termijnen uitgekeerd.
Je kunt het opgebouwde tegoed van je lijfrenterekening tot uiterlijk vijf jaar na de AOW-leeftijd gebruiken om de uitkering aan te kopen.
Het is ook mogelijk een levenslange uitkering aan te kopen. Dit kan alleen door een levensverzekering aan af te sluiten. De uitkering eindigt dan bij overlijden. Nabestaanden krijgen enkel lijfrente uitbetaald als dit bij het afsluiten van de levensverzekering is overeengekomen.
Bij lijfrente sparen betaal je periodiek een bedrag dat tot je pensioendatum vast staat. Indien de betaalde premies voor pensioenopbouw vallen binnen de fiscale ruimte zijn de betaalde bedragen fiscaal aftrekbaar (in Box 1).
Dat je inleg gedurende de gehele looptijd vaststaat is een voordeel én een nadeel. Aan de ene kant weet je zeker dat je pensioenopbouw ongestoord verloopt. Aan de andere kant kun je het geld ook niet gebruiken als je het écht nodig hebt.
Een van de grootste nadelen van een lijfrente is dat het rendement van je beleggingen kan wisselen. Ontwikkelingen op de markt, maar ook de kostenstructuur van de verzekeraar kunnen een enorme impact hebben op de hoogte van het uiteindelijke pensioenkapitaal.
Anders dan werkenden in loondienst hebben zzp’ers in veel gevallen geen collectieve pensioenregeling waar het risico gedempt wordt. Dat maakt het zelf pensioen opbouwen vanuit zzp onvoorspelbaarder. Het kan daardoor zijn dat de vraag hoeveel je per maand opzij moet zetten voor het opbouwen van een volwaardig pensioen elk jaar een ander bedrag oplevert.
Overigens kan de verzekeraar, bank of beleggingsinstelling waar je een lijfrente hebt afgesloten ook failliet gaan. Geld op rekeningen bij banken met een Nederlandse bankvergunning vallen onder de Nederlandse depositogarantie. Deze regeling garandeert dat spaarsaldi (waar lijfrentes onder vallen) tot € 100.000 per persoon, per bank, veilig zijn. Bij faillissement van de financiële dienstverlener krijg je je geld terug.
Voor lijfrentes afgesloten bij banken uit een ander EU-land geldt de depositogarantie van het betreffende land. Deze regeling is te vergelijken met de Nederlandse bescherming.
Er zijn ontelbaar veel financiële instellingen die producten aanbieden om je te helpen bij het pensioenopbouwen als zzp’er. Je kunt er ook voor kiezen om gewoon elke maand een vast bedrag over te maken op een spaarrekening, waar je dan na je pensioen lekker van kunt leven.
Deze aanpak geeft je de garantie dat je vermogen niet minder waard wordt. Bovendien heb je de volledige vrijheid om het geld te gebruiken wanneer je het nodig hebt. Toch raden we je deze strategie ten stelligste af.
Om te beginnen is het rendement op spaarrekeningen bijzonder laag. De afgelopen jaren was de rente zelfs negatief. Inmiddels is een rente van 1% op een spaarrekening weer normaal. Maar als je dat vergelijkt met de inflatie (8% in februari 2023) is meteen duidelijk dat je vermogen alleen maar minder waard wordt.
Bovendien valt een pensioenspaarpotje op een gewone spaarrekening onder je Box 3 vermogen. Dat betekent dat je elk jaar belasting over het opgebouwde bedrag moet betalen.
Tenslotte kan de verleiding om het geld even ergens anders voor te gebruiken erg groot zijn. Of een schuldeiser kan eisen dat je het geld gebruikt om schulden af te betalen. Daardoor blijf je op je beoogde pensioendatum achter zonder pensioenpotje.
Pensioen opbouwen als zzp’er kan ook door zelf te beleggen. Door elke maand een vast bedrag opzij te zetten en dit te investeren in aandelen, obligaties, beleggingsfondsen, cryptocurrency, vastgoed of investeringen in andere ondernemingen kan een mooi vermogen worden opgebouwd.
Zelf beleggen vergt specialistische kennis en expertise. Bij de ene beleggingsvorm is dat meer dan bij andere, maar over het algemeen is de benodigde aandacht en kennis aanzienlijk. Zelfs de beste beleggingsexperts, die zich fulltime op dit onderwerp storten, hebben hier soms moeite mee. Het is maar de vraag of de gemiddelde zzpér, die zelf een pensioen wil opbouwen, het beter kan dan de professional.
Het rendement kan in theorie hoger uitvallen dan de markt, maar je kunt ook enorme verliezen lijden. Daarnaast gelden de nadelen van pensioen opbouwen op een eigen spaarrekening: je betaalt Box 3 belasting én je geld staat niet veilig.
Vóór 2023 was het mogelijk om geld te sparen via de Fiscale OudedagReserve (FOR).
Deze oudedagsreserve hield in dat een zzp’er voor de inkomstenbelasting een deel van de winst mocht reserveren voor de ‘oude dag’. Het zo gespaarde bedrag kon dan op de pensioendatum worden omgezet in een lijfrente.
De belastingdienst betaalde jaarlijks het maximale bedrag dat zzp’ers mochten reserveren. In 2022 konden zzp’ers zelf pensioen opbouwen door 9,44% van de winst (met een maximum van € 9.632) te reserveren en aan de FOR toe te voegen.
Deze regeling bood niet alleen een mooie kans om te sparen, maar was ook fiscaal aantrekkelijk. De toevoeging aan de FOR leverde namelijk een fiscale aftrekpost op, die de winst verlaagde. Daardoor betaalde je minder belasting.
Helaas is het vanaf 2023 niet meer toegestaan bedragen aan de FOR toe te voegen. Wel mogen reeds opgebouwde reserves in de toekomst afgewikkeld worden volgens de bestaande regels.
Als zzp’er zelf pensioen opbouwen kost wat moeite, maar garandeert dat je ook nadat je stopt met werken een fijn leven hebt.
Zelf pensioen opbouwen: hoeveel kun je dan best opzij zetten? Dat is een hele goede vraag. Hoewel het uitgangspunt vaak is dat het pensioen 70% van het laatstverdiende loon moet zijn, hangt het vooral af van je eigen wensen en keuzes hoeveel je per maand moet sparen.
Wat ben je na je pensioen van plan? Wil je gaan reizen? Ga je kleiner wonen? Moet je nog veel van je hypotheek aflossen of is de eigen woning al helemaal hypotheekvrij? Al deze zaken (en meer) hebben invloed op je maandelijkse uitgaven.
Online zijn verschillende pensioen rekentools beschikbaar. Hiermee kun je heel makkelijk berekenen hoeveel je per maand moet inleggen voor het opbouwen van een mooi pensioen.
Een voorbeeld is de online rekentool van BrightPensioen (registratie verplicht). Bright adviseert 20% van het (bruto) zzp-inkomen te gebruiken voor het opbouwen van pensioen. Met de tool kun je verschillende scenario’s bekijken door met verschillende bedragen te spelen.
Ook Wijzer in Geldzaken biedt een tool om te checken of je voldoende pensioen opbouwt. De tool berekent hoeveel je per maand moet inleggen (via een lijfrente of bankspaarrekening) en wat voor pensioenuitkering dit (waarschijnlijk) oplevert.
Voordelen opbouwen pensioen als zzp’er
Extra pensioen als zzp’er opbouwen heeft een aantal voordelen. Zo is er een deel dat je aangeeft in box 3 op je belastingformulier als fiscaal vermogen aftrekbaar.
Mocht er iets onvoorspelbaars gebeuren en je kan even niet werken, dan is het altijd meegenomen dat je ergens iets extra hebt opgebouwd. Vraag wel extra na wat de regels zijn in verband met het afkopen van, bijvoorbeeld, je lijfrente.
Je zou niet de eerste zijn die het overzicht over de geldzaken verliest. Zeker als het om het opbouwen van pensioen gaat heb je te maken met allerlei ingewikkelde regelingen. Mensen zien de bomen door het fiscale bos niet meer. Indien het té moeilijk wordt kun je altijd advies vragen aan je vertrouwde fiscaal adviseur voor zelfstandigen. Je kunt altijd bij ons terecht, we begeleiden je met plezier.